‘Uit de stress een wijze les’. Het was de titel van een allereerste cursus die ik volgde toen ik een jaar of 25 was en wederom de muur van overspannen zijn tegen kwam. Mooi woord eigenlijk ‘overspannen’ = Te veel inspannen met verlies aan veerkracht tot gevolg. Mijn zoektocht begon met deze cursus om balans te behouden tussen spanning en ontspanning als gevoelige vrouw.
In deze blog deel ik informatie over stress en spanning. En wat er nodig is om een verandering naar gezonde spanning en ontspanning te maken.
Stress als overlevingsmechanisme
Stress is een natuurlijke en automatische reactie van het lichaam op ‘gevaar’. Wanneer je je niet veilig voelt, ervaar je stress. Deze reactie, die we nog altijd bij ons dragen, stamt nog uit de oertijd en horen bij de omstandigheden waarin we als mens moesten leven. Toen onze voorouders nog bedreigd werden door wilde dieren en vijandige stammen, moest je altijd klaar zijn om te vechten of te vluchten.
Ook bezat ieder mens toen de kennis en vaardigheden die je nodig had om te overleven. Gaandeweg is het leven veel ingewikkelder en prikkelrijker geworden en tegenwoordig zijn we allemaal specialist: we weten veel meer niet dan wel en dat geeft stress. Denk alleen maar aan hoe de meesten van ons zich geen raad weten als de computer, je smartphone of de verwarming het niet meer doet.
Sinds de oertijd heeft ons stresssysteem zich nauwelijks ontwikkeld. Hierdoor zijn we niet berekend op de vele prikkels die we dagelijks te verwerken krijgen. Nare beelden en berichten, maar ook vooral meldingsgeluidjes van computer en telefoon en alles wat op te zoeken en te volgen is, leiden tot een automatische stressreactie in ons lichaam. Vaak zijn we ons daar niet eens van bewust, omdat stress onze natuurlijk staat van zijn is geworden.
Wat stress met je doet; FYSIEK
Stress ontstaat dus in je hersenen. Je zintuigen nemen iets waar en je brein concludeert: er is gevaar!
Vervolgens reageert je lichaam met een kettingreactie: er komt adrenaline vrij, een stof die ervoor zorgt dat je hele lichaam zich kan focussen op overleven. Je bloed wordt sneller rondgepompt zodat je spieren glucose krijgen om zich te kunnen spannen. Je hartslag gaat omhoog. Je adem versnelt. Even voel je geen kou, geen hitte, geen honger of pijn. Je bent klaar om te vechten of vluchten.
Als de stress langer aanhoudt gaan je bijnieren cortisol aanmaken. Dit stresshormoon zorgt ervoor dat we onder uitdagende omstandigheden langer kunnen volhouden. Duurt de stress te lang, dan kunnen onze bijnieren uitgeput raken: ze kunnen de vraag van het lichaam om cortisol niet meer aan. Hierdoor raakt onze hormoonhuishouding verstoord. Je gaat slechter slapen. Je voelt je ontzettend moe. Een duidelijk signaal van je lichaam dat je beter voor jezelf mag zorgen.
Een ander effect van te hevig en/of te lang aanhoudende stress is een verhoogde spierspanning. Die strakke spieren kunnen op den duur op je zenuwbanen drukken en daarmee de werking van je zenuwstelsel ontregelen. Doordat je hersenen niet meer kunnen registreren waar er in je lichaam iets niet helemaal goed zit, werkt het zelfherstellend vermogen van het lichaam onvoldoende. Hierdoor ontwikkel je vaak op den duur klachten. Je krijgt pijn of ervaart andere neurologische effecten, zoals tintelingen, jeuk, een doof of stijf gevoel, krampen of steken.
Te veel stress onderdrukt ook je immuunsysteem. Je weerstand neemt af, zodat je sneller ziek wordt. Je bloedsomloop gaat moeizamer doordat de samentrekkende kracht van de spiertjes in de vaatwanden, die zorgen voor het rondpompen van je bloed, afneemt. Hierdoor krijgen je lichaamscellen minder zuurstof en voedingsstoffen en hopen afvalstoffen zich op in je lichaam. Dit werkt vermoeidheid en ontstekingsprocessen in de hand.
Wat stress met je doet; MENTAAL
Stress heeft niet alleen lichamelijke, maar ook mentale effecten. De volgende klachten hebben vaak te maken met stress:
- Vergeetachtigheid
- Chaotisch zijn
- Niet meer helder kunnen nadenken
- Impulsief reageren
- Je niet kunnen concentreren
- Een kort lontje hebben
- Moeilijk kunnen ontspannen
- Slaapproblemen
- Een vol hoofd, piekeren
- Je somber voelen
- Paniekgevoelens en angst
- Te veel eten, shoppen, gamen, drinken o.i.d. om je negatieve gevoelens te verdoven
Je lichaam trekt aan de rem en laat jou weten: Zo wil en kan ik niet meer verder. Er mag nu echt iets veranderen!
Super mooi toch? De wijsheid van ons lichaam!
De verandering
Het is tijd om goed voor jezelf te gaan zorgen!
Je bent te lang streng voor jezelf geweest, heb je te lang afgestemd op alles en iedereen om je heen en/of je hebt te veel voor anderen gezorgd.
Alle verandering begint met bewustwording. Je voelt en weet dat het zo niet meer kan, je lichaam laat het je duidelijk weten en jij kunt nu zelf besluiten dat het anders mag. Dat kan niemand anders voor je doen.
Als je je stressniveau wilt verlagen heb je twee opties:
- De hoeveelheid stress verminderen, of
- Je veerkracht vergroten
Stress verminderen
In het eerste geval kijk je naar de oorzaak van je stress. Aan welke concrete zaken kun je iets veranderen? Waar heb je invloed op? Wat kun je anders doen in je leven waardoor je meer kunt ontspannen?
Maar stress wordt niet altijd veroorzaakt door een te volle agenda of een niet passende studie. Veel stress is vaak ‘subjectief’; het heeft weinig te maken met feitelijkheden, maar vooral met jouw eigen -subjectieve- overtuigingen. Negatieve gedachten als ‘ik ben niet goed genoeg’, ‘ik kan het niet’, ‘ik hoor er niet bij’ of ‘ik word niet gezien’ confronteren je met de oerangst waar uiteindelijk ieder mens last van heeft: De angst dat anderen jou afwijzen. Die angst maakt dat jij continu op je tenen loopt, opdat je maar okee bevonden wordt. Je past je bijvoorbeeld aan, laat anderen over jouw grenzen heen gaan of maakt keuzes die eigenlijk niet jouw eigen keuzes zijn.
Het is heel belangrijk dat je kijkt naar wat de onderliggende oorzaak is van de stress en spanningsklachten die je in je leven ervaart. Soms zie je deze onderliggende oorzaak zelf niet helder en helpt het om hier hulp bij te zoeken. Zodat je in beweging komt, weer hartsverbinding maakt en uit je hoofd en in je lichaam op zoek kunt gaan naar jezelf en je je bewust wordt van jouw blinde vlekken, daar waar de onderliggende oorzaak vaak te vinden is. Je kunt je weer afstemmen op jezelf, je eigen plek innemen, je grenzen aanvoelen en aangeven en de keuzes maken die voor jou goed zijn.
Veerkracht vergroten
Misschien denk je dat veerkracht hem vooral zit in je energiek voelen door goede voeding en voldoende beweging? Dit zijn inderdaad belangrijke factoren. Zeker als je last hebt van bijnieruitputting is het belangrijk dat je gezond en regelmatig eet, zuinig bent met koffie, cola en alcohol en voldoende beweegt.
Maar uit onderzoek blijkt dat andere zaken nog zwaarder meewegen. Het allerbelangrijkste voor jouw veerkracht is hoe zinvol je je eigen leven vindt. Voor veel mensen hangt zingeving samen met de rollen die ze vervullen: als kind of ouder, als vriend/vriendin, als maatschappelijk betrokken of religieus/spiritueel gedreven mens, als student, ondernemer, werknemer of als geliefde.
Hoe is dat bij jou? Ben je nog blij met wat jij doet en waar jij bent? Doe je waar je energie van krijgt?
Wij mensen zijn sociale wezens. Wij hebben het nodig om ons verbonden te voelen met anderen. Of dit nu in een liefdesrelatie, familierelatie, op het werk of met vrienden is. Word jij gekend? Weten anderen wat jou bezighoudt? Hoe het met jou gaat? Eenzaamheid ondermijnt je gezondheid. Het maakt dat je steeds minder deelt met anderen en de buitenwereld als bedreigender ervaart.
Ga jij altijd uit van het positieve, of denk je snel: zie je wel, het heeft toch geen zin. Laat maar, het loopt toch verkeerd af. Ik kan het toch niet.
Ken je het begrip ‘selffulfilling prophecy’? Doordat ons denken ons handelen bepaalt, krijg je vaak wat je verwacht te krijgen.
Het is goed om je hier bewust van te zijn. Positieve gedachten en een positieve levenshouding dragen bij aan een grotere veerkracht. Je kunt haar je deels eigen maken. Bijvoorbeeld door elke dag bewust stil te staan bij wat er (wel) goed ging die dag en dit bijvoorbeeld op te schrijven in een dagboek.
Tenslotte nog iets wat belangrijker is dan gezond eten en bewegen:
Voldoende rust nemen. Wat vroeger heel vanzelfsprekend was (denk bijvoorbeeld aan de zondag als rustdag) is tegenwoordig een vergeten waarde. Lichaam en geest kunnen alleen blijven presteren als er evenwicht is tussen inspanning en ontspanning. Heb je een volle agenda? Plan momenten van rust! Juist dan. Niet alleen in het weekend of op vakantie.
Maar het liefst elke dag.